شرایط و قوانین قیم شدن مادر بعد از فوت پدر

حق سرپرستی فرزندان یکی از تکالیف پدر و مادر بوده و می توان آن را یکی از حقوق مسلم آنها نیز دانست. به عبارتی مراقبت و نگهداری از فرزندان چه از نظر روحی و جسمی و چه از نظر مالی بر عهده والدین می باشد. در حالت کلی حضانت فرزندان نیز بر عهده شخصی خواهد بود که به لحاظ قانونی، سرپرستی آنها را عهده دار هستند و فرزندان تحت تعلیمات وی پرورش خواهند یافت.

تا زمانی که پدر و مادر در کنار یکدیگر زندگی می کنند مسلما می توانند فرزندان شان را تحت نظارت خود تربیت نمایند. لیکن مشکل زمانی شروع می شود که پدر و مادر از یکدیگر جدا شده و مساله قیومیت فرزند بعد از طلاق مطرح میشود و یا در مواردی پدر خانواده فوت نماید در این زمان قیم شدن مادر برای فرزند مطرح میشود که موضوعی کاملا متفاوت از شرایط قیم شدن فرزند برای مادر میباشد. قیم شدن مادر یعنی مادر دختر یا پسر بخواهد از فرزند خود سرپرستی کند و اصطلاحا قیم فرزندش شود. 

کسی که به عنوان قیم فرزند در نظر گرفته می شود، وظیفه نگهداری و بزرگ کردن کودک را بر عهده دارد. در صورتی که فردی از وجود پدر محروم باشد، قیومیت او نیز به مادر داده می شود و اداره اموال و کلیه امور زندگی او نیز به مادر سپرده خواهد شد. در این گزارش از بهترین وکیل شیراز در رابطه با شرایط قیومیت و نکات و جزییات آن بحث و گفت و گو می کنیم.

شرایط قیومت در ایران

گذشته از مدت اعتبار قیم نامه و نحوه دریافت آن، ابتدا باید دید که چه کسانی در کشور ما واجد شرایط قیومیت خواهند بود. در زیر برخی از ویژگی ها و شرایطی که دادگاه های ایران برای قیومیت افراد تعیین می کنند را بررسی می کنیم:

1. در صورتی که صغیر یا مهجور مسلمان باشد، قیم او نیز باید مسلمان باشد. ( شرایط قیم شدن فرزند برای مادر )
2. در این خصوص بصیرت، آگاهی و میزان دانایی فرد مورد نظر نیز بررسی شده و سپس واجد شرایط قیومیت شناخته می شود. این مسئله از آن جهت حائز اهمیت است که قیوم باید اداره امور مالی صغیر یا مهجور را نیز بر عهده داشته باشد.
3. شایستگی اخلاقی و اهلیت فرد قیوم نیز مورد توجه دادگاه های صدور حکم قرار می گیرد.
4. در این خصوص همیشه خویشاوندان فرد الویت دارند و در صورت داشتن صلاحیت کافی، به عنوان قیوم معرفی می شوند.

قیومیت مادر برای فرزند

قیومیت مادر برای فرزند در کشور ما شرایط خاص خود را دارد؛ به طور مثال مادر باید شرایط مالی مورد نظر را داشته باشد. پس از فوت شوهر قیومیت فرزند به جد پدری او می رسد و پس از فوت او نیز قیومیت از آن مادر خواهد بود. در این خصوص تحقیقاتی نیز از سوی دادگاه های مربوطه در رابطه با استطاعت مالی مادر طفل انجام خواهد شد.

اگر که مادر طفل ازدواج مجدد داشته باشد، قیومیت فرزند از او سلب خواهد شد. در چنین شرایطی زن یک ماه فرصت دارد که این مسئله را به دادگاه های مربوطه اطلاع دهد تا قیومی جدید برای طفل انتخاب شود. البته این مسئله در رابطه با ازدواج پدر مطرح نمی شود و پدر پس از ازدواج هم قیوم فرزند خود خواهد بود. در نظر داشته باشید که مسئله قیومیت، منافاتی با حضانت طفل ندارد؛ یعنی در صورتی که مادر قیوم فرزند نباشد، باز هم حضانت فرزند را در اختیار دارد. بهترین راهکار در این حوزه مشاوره حقوقی با وکیل خانواده شیراز می باشد.

مادر در 2 موقعیت زیر میتواند قیم فرزندش باشد:

1. فوت جد پدری و یا پدربزرگ: تنها در صورت عدم حضور پدربزرگ، مادر می تواند بر خویشاوندان دیگر برای گرفتن قیومیت ارجحیت یابد که این با قیمومت مادر با وجود پدر بزرگ کاملا در تضاد است. اگر مادر دارای شرایط لازم برای این منظور باشد برای گرفتن سرپرستی فرزندان می تواند به دادگاه مراجعه کند. اما دقت کنید مادر مادامی که دارای شرایط لازم باشد می توانید به عنوان قیم فرزندان انتخاب گردد. در غیر این صورت بستگان درجه یک پدر یا مادر و فرد دیگری به صلاحدید دادگاه برای این وظیفه تعیین خواهد شد.
2. وصی و یا ولی قانونی: از دیگر شرایط قیم شدن مادر برای فرزند بعد از فوت پدر، به وجود و یا عدم وجود وصی و یا ولی قانونی است. اگر در چنین شرایطی کودک دارای وصی باشد، مادر برای گرفتن قیومیت باید نسبت به اثبات توانایی خود در سرپرستی فرزندان اقدام نماید. اگر مادر موفق به اثبات گردد، وظایف وصی از وی سلب شده و مادر حضانت فرزندان خود را بر عهده خواهد گرفت.

ویژگی های قیم فرزند

قبل از اینکه در مورد قیومیت مادر برای فرزند و شرایط آن صحبت کنیم لازم است شرایطی را که مادر و اشخاص دیگر برای گرفتن حق قیومیت باید داشته باشند را برشماریم. شرایط قیم عبارت است از:

• قیم باید با دلسوزی تمام، موجبات تامین رفاه کودک را فراهم نماید.
• برای فرزندان مسلمان باید سرپرست و قیم مسلمان تعیین گردد.
• قیم نباید از جانب فرد دیگری مورد محافظت قرار بگیرد.
• به لحاظ اخلاقی فردی باشد که بتوان به وی اعتماد نمود و در حالت کلی امین باشد.
• اطلاعات کافی در مورد نگهداری از کودک داشته و فردی بالغ و عاقل باشد.
• دارای سابقه کیفری و یا حقوقی بد نباشد.
• قیم و وابستگان وی نباید با محجور دعوایی داشته باشد. 
• در صورتی که قیم، زن متاهل باشد برای گرفتن قیومیت باید از شوهرش رضایت بگیرد.
• قیم نباید به لحاظ مالی، فردی ورشکسته باشد.

مراحل گرفتن قیومیت فرزند توسط مادر

مدارک لازم برای قیم شدن مادر شامل مدارکی است که نخست باید مادر ارائه دهد تا ثابت کند پدر کودک فوت کرده است. برای این منظور باید به اداره سرپرستی مراجعه و در برگه ای فوت همسرش را اعلام کرده و مدارک آن را ضمیمه نامه خود نماید. در ادامه مراحل قیومیت مادر برای فرزند، وی باید تقاضانامه خود را تنظیم و در آن به موضوع قیومیت فرزندان اشاره کند. 

مادر باید برای ادامه رسیدگی به درخواست خود، مدارکی از قبیل کپی شناسنامه فرزندان صغیر، گواهی فوت پدر و کپی شناسنامه خود را به اداره سرپرستی ارائه دهد. 

اداره سرپرستی پس از دریافت تقاضانامه مادر برای قیم شدن فرزندان بررسی های لازم را آغاز خواهد کرد. در ادامه با درخواست اداره سرپرستی از مراجع انتظامی محل سکونت فرزندان، از تمامی اموال غیرمنقول و منقول متوفی، لیستی تهیه می شود. این مساله به منظور حفظ و نگهداری حقوق فرزندان انجام می شود تا مانع از حیف و میل اموال کودکان شود. 

البته در ادامه مراحل رسیدگی به تقاضای مادر برای قیومیت، مراجع انتظامی نیز در مورد صلاحیت و شایستگی وی از اهالی محل سکونت، پرس و جو و تحقیق خواهد کرد. سپس دادگاه موضوع را بررسی و در صورت داشتن شرایط لازم، مادر را برای قیومیت تعیین خواهد کرد.

با تعیین مادر به عنوان قیم از سوی دادگاه، مادر می تواند با توجه به منفعت و مصلحت فرزند، امور مالی وی را بر عهده بگیرد. اما توجه داشته باشید که قیم نمی تواند بدون حد و مرز در امور مالی دخالت نماید. 

گرفتن قیومیت فرزند برای مادر چقدر طول می کشد؟

در صورتی که فرزند صغیر، ولی قهری نداشته باشد تعیین قیم برای وی تقریبا به 2 ماه زمان نیاز دارد. اما برای کودک مجنون و یا سفیه این مدت متفاوت است زیرا باید حجر کودک به اثبات برسد و سپس تقاضای قیومیت در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت گردد. در این حالت ممکن است این مراحل بین 4 تا 5 ماه به طول بیانجامد که مراجعه به یک وکیل متخصص در این مورد می تواند سرعت بیشتری به امور بدهد.

قیم شدن  مادر برای پسر

بر اساس قانون تا زمانی که زن و شوهر در کنار یکدیگر زندگی می کنند، حضانت و قیومیت فرزندان بر عهده پدر و مادر است. اما در صورت جدایی و یا فوت پدر قضیه فرق می کند. قیم شدن مادر برای پسر به این شکل است که تا 7 سالگی می تواند با مادر و تحت حضانت وی باشد. اما پس از این مدت و از 7 سالگی تا 15 سالگی که برای پسرها سنین بلوغ محسوب می گردد، جد پدری می تواند حضانت و سرپرستی فرزندان پسر را بر عهده بگیرد. 

قیم شدن  مادر برای دختر

قیم شدن مادر برای دختر با شرایط فرزند پسر، کمی متفاوت تر است. بر اساس قانون حضانت فرزندان دختر نیز تا سن 7 سالگی بر عهده مادر است؛ اما بعد از آن، شرایط فرق می کند. حضانت فرزندان دختر پس از 7 سالگی و تا سن 9 سالگی بر عهده جد پدری خواهد بود. البته این قوانین تبصره هایی نیز دارند و مادر با داشتن شرایطی خاص و اثبات عدم صلاحیت فرد قیم می تواند قیومیت فرزندان را بر عهده بگیرد.

شرایط و نحوه ابطال قیم نامه

اعتبار قیمومیت مادر یا هر قیومی که در دادگاه های مربوطه برای صغیر یا مهجور تعیین می شود، تا زمانی است که شرایط قیومیت را زیر پا نگذاشته باشد؛ برخی اعمال و رفتار و شرایط در طول زندگی قیوم، سبب سلب قیومیت از او می شود. این مسئله از تمدید قیم نامه نیز جلوگیری خواهد کرد. برخی از این موارد را در زیر مشاهده می کنید:

1. در صورتی که قیم به دلیل ارتکاب به جرم محکوم شود، قیومیت فرد از او سلب خواهد شد.
2. کسانی که ورشکسته شده و قادر به تسویه بدهکاری خود نیستند، نیز با ابطال قیم نامه رو به رو می شوند.
3. در این زمینه هر گونه فساد اخلاقی فرد قیم نیز منجر به ابطال این حق قانونی خواهد شد.

در نظر داشته باشید که مدت اعتبار قیم نامه، بستگی به رای و نظر دادگاه دارد. در صورتی که قیوم مشخص شده به شرایط قیومیت طفل پایبند نباشد و اصول اولیه مربوط به آن را زیر پا بگذارد، قیومیت از او سلب خواهد شد.

اعتراض قیم به حکم عزل

پس از عزل و پایان مدت اعتبار قیم نامه، قیم پیشین می تواند، نسبت به حکم دادگاه اعتراض کند. در این زمینه قیوم می تواند، به رد درخواست عزل قیم اعتراض کرده و تا زمانی که تکلیف قیوم فعلی مشخص شود، قیومیت کودک بر عهده قیوم موقتی او قرار می گیرد. نحوه ابطال قیم نامه و عزل فرد قیم، بسته به نظر دادگاه تغییر می کند. در صورتی که هر یک از شرایط مربوط به قیومیت در رابطه با قیوم مورد نظر صدق نکند، حکم عزل او قطعی است.

آشنایی با عمده وظایف قیم

تا به این جا با نحوه ابطال قیم نامه و مدت اعتبار قیم نامه تا حدودی آشنا شدیم؛ اما وظایف عمده فرد قیوم چیست و دایره اختیارات او در چه حد است؟

به طور کلی مواظبت و تربیت از فرد مهجور و بازداری از هر عملی که سلامت جانی او را به خطر بی اندازد، بر عهده قیوم فرد است. سعی و کوشش در تعلیم و تربیت کودک مهمترین وظیفه قیوم او است که باید بر اساس وضعیت خانوادگی او انجام شود. قیوم تعیین شده وظیفه نگهداری از اموال و دارایی صغیر را نیز بر عهده دارد. بهبود شرایط درمانی فرد نیز در زمان بیماری و مشکلات جسمی بر عهده قیوم او است.

نصب قیم چگونه انجام می شود؟

تنها نحوه ابطال قیم نامه نیست که در میان پرونده های حقوقی مربوط به قیومیت وکالت شیراز قرار می گیرد، بلکه در این زمینه نحوه نصب قیوم نیز مورد توجه است و قوانینی در این خصوص تنظیم شده؛ در صورتی که قیوم دختران زیر 18 سال، یا قیوم قهری افراد صغیر یا مهجور، فاقد صلاحیت شناخته شود، دادگاه در رابطه با قیومیت او تجدید نظر خواهد کرد. به این ترتیب یک قیم با شرایط قانونی انتخاب شده و مدت اعتبار قیم نامه او تعیین خواهد شد.

بیشتر بخوانید : حضانت فرزند بعد از طلاق

جمع بندی

در این گزارش با نحوه ابطال قیم نامه و روش های عزل قیوم آشنا شدیم. همچنین شرایط قیومیت مادر برای فرزند را نیز به صورت خلاصه شرح دادیم. برای انجام بهتر این پرونده های حقوقی مراجعه به وکلای مربوط به این عرصه ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و کمک شایانی به روند پرونده های مذکور می نماید.