مسئله نگهداری از فرزندان پس از جدایی پدر و مادر همواره در دادگاه های خانواده به ویژه در پرونده های طلاق والدین مورد توجه قرار می گیرد. در زمان جدایی پدر و مادر از یکدیگر باید یکی از والدین مسئول حضانت از فرزند باشد. این وظیفه و مسئولیت قانونی بسته به سن و سال فرزند و شرایط هر یک از والدین مشخص خواهد شد. برای ارزیابی وضعیت سرپرستی فرزند بعد از طلاق باید به تعاریف قانونی مربوط به این حوزه و ماده قانونی های تصویب شده دقت داشته باشید. در این بخش به ارزیابی وضعیت حضانت فرزند بعد از طلاق والدین می پردازیم.
تفاوت بین حضانت فرزند و ولایت بر فرزند
مسئله ولایت بیشتر برای تسلط بر مهجوران مطرح می شود و مفهومی جداگانه دارد؛ مسئولیت نگهداری از فرزندان به طور کلی با ولایت متفاوت است. حضانت کودکان اغلب برای مراقبت و نگهداری از آن ها در سنین خاص به یکی از والدین سپرده می شود؛ در قانون اساسی کشور ما حضانت کودک پس از طلاق و جدایی والدین تا سن 7 سالگی با مادر و پس از آن بر عهده پدر است.
تفاوت بین حضانت فرزند و ولایت بر فرزند در ماده قانونی 1181 مشخص شده است. بر اساس این قانون، مسئله ولایت به صورت قهری به پدر یا جد پدری کودک سپرده می شود. پدر و جد پدری مسئول ولایت فرزندان خواهند بود و در زمان مهجوریت بر فرد تسلط خواهند داشت. در قانون اساسی کشور ما پدر و پدربزرگ به حکم قانون و به اجبار مسئولیت ولایت را بر عهده می گیرند و این مسئولیت به عنوان وظیفه این افراد در نظر گرفته می شود.
اما در مسئله سرپرستی هیچ قانون مدنی مشخصی وجود ندارد که مهمترین تفاوت بین حضانت فرزند بعد از طلاق و مسئله ولایت بر او محسوب می شود. نگهداری فرزند به صورت کلی بر عهده پدر و مادر است و در صورت فوت هر یک، این مسئولیت به والدی که در قید حیات است سپرده خواهد شد. در صورتی که هر دوی والدین فوت کرده باشند، سرپرستی به جد پدری سپرده خواهد شد.
حضانت فرزند بعد از طلاق برای پدر
پس از طلاق والدین، مسئولیت نگهداری از فرزندان بسته به شرایط موجود و با رجوع به قوانین تصویب شده به یکی از والدین می رسد. در حالت عادی نگهداری از دختران از سن 7 سالگی تا 9 سالگی بر عهده پدر است؛ یعنی تا زمانی که فرزند دختر به سن بلوغ برسد. حضانت فرزند پسر از طلاق از سن 7 تا 15 سالگی بر عهده پدر قرار می گیرد. پس از این سنین، فرزندان در خصوص تعیین حضانت اظهار نظر خواهند کرد. به این ترتیب حضانت فرزند بعد از طلاق به پدر یا مادر سپرده می شود.
حضانت فرزند با بهترین وکیل شیراز
سلب حضانت فرزند از پدر
در برخی شرایط پدر حتی در سنین قبل از بلوغ کودکان صلاحیت نگهداری را ندارد؛ در چنین پرونده هایی مسئله سلب حضانت فرزند از پدر مطرح می شود. بر اساس قانون 1173 در صورتی که پدر دچار انحطاط اخلاقی شده و به خوبی از فرزند مراقبت نکند، این مسئولیت از او سلب خواهد شد. در این خصوص یکی از اقربا مثلا مادر درخواست مربوطه را مطرح می کند و از دادگاه تقاضای سلب حضانت از پدر را خواهد داشت. موارد زیر سبب سلب سرپرستی طفل از پدر خواهند شد:
- در صورت معتاد بودن پدر به الکل و سایر مواد مخدر؛
- در صورت فساد اخلاقی پدر
- آسیب زدن به کودک و ضرب و جرح او توسط پدر
- ابتلا به بیماری های روانی و اثبات آنپ
در صورتی که پدر هر یک از مشکلات نام برده را داشته باشد، مسئولیت نگهداری فرزند بعد از طلاق از او سلب خواهد شد.
حضانت فرزند بعد از طلاق برای مادر
بر اساس ماده قانونی های تصویب شده در خصوص مسئله حضانت، و طبق پیگیری های بهترین وکیل شیراز مسئولیت نگهداری از کودکان از بدو تولد تا سن 7 سالگی بر عهده مادر است. در صورتی که پس از این بازه های سنی مادر ادعا کند که پدر صلاحیت نگهداری از فرزند بعد از طلاق را ندارد، دادگاه با بررسی مدارک موجود، این مسئولیت را پس از این بازه های سنی مجددا به مادر واگذار می کند. حضانت فرزند بعد از طلاق برای مادر مشروط به ارائه مدارک معتبر در خصوص رد صلاحیت پدر خواهد بود. همچنین در برخی موارد مادر طفل در سنین قانونی تعیین شده قادر به نگهداری درست از کودک نخواهد بود. در این وضعیت مسئله سلب مسئولیت سرپرستی برای مادر مورد بررسی قرار می گیرد.
سلب حضانت فرزند از مادر
سلب حق سرپرستی فرزند از مادر زمانی اتفاق می افتد که مادر یکی از شرایط زیر را داشته باشد:
- در صورت انحطاط اخلاقی مادر؛ مثلا تکدی گری، فحشا و فساد و…
- ابتلای مادر به بیماری های روانی و جنون
- ازدواج مجدد مادر
- اعتیاد زیان بار به مواد مخدر و…
هر یک از موارد نام برده سبب سلب حضانت فرزند بعد از طلاق از مادر خواهند شد.
حضانت فرزند برای جد پدری
این مسئولیت قانونی برای جد پدری زمانی مطرح می شود که مادر صلاحیت نگهداری از فرزند را پس از فوت پدر نداشته باشد. در غیر این صورت حتی با وجود فوت پدر و زنده بودن جد پدری، باز هم سرپرستی بر عهده مادر خواهد بود. مسئله حضانت و ولایت دو مقوله کاملا متفاوت در این پرونده های حقوقی است؛ در شرایطی که مادر حضانت فرزند را پس از فوت پدر بر عهده می گیرد، ولایت کودک همچنان بر عهده جد پدری خواهد بود.
مدارک مورد نیاز برای حضانت فرزند
هر یک از والدین برای گرفتن حضانت طفل خود باید مدارک زیر را به دادگاه ارائه دهند:
- اسناد مربوط به ازدواج یا کپی آن ها
- سند طلاق
- مدارک شناسایی والدین
- برگه های درخواست استعلام
- تحقیقات محلی
- برگه های پزشکی قانونی، در پرونده های درخواست سلب حضانت و…
نفقه فرزند
زمانی که فرزندی در کنار مادرش زندگی کند، تامین هزینه های زندگی او بر عهده پدر خواهد بود. نفقه یکی اصل مرتبط با سرپرستی فرزند بعد از طلاق است که در دادگاه های خانواده در خصوص پرداخت آن نیز تصمیم گیری می شود. پرداخت نفقه کودک در صورت فوت پدر بر عهده جد پدری خواهد بود؛ در شرایطی که جد پدری در قید حیات نباشند، نفقه بر عهده مادر قرار می گیرد.
ملاقات با فرزند
دادگاه های صلاح، ضمن تعیین سرپرستی فرزند بعد از طلاق، در خصوص ملاقات فرزندان با هر یک از والدین نیز تصمیم گیری می کنند. بر اساس احکام صادره هر یک از والدین در زمان های مقرر در طول هفته یا ماه می توانند با فرزند خود دیدار کنند. مکان ملاقات والدین با فرزندان نیز بسته به صلاحدید دادگاه مشخص می شود؛ در صورتی که سرپرست کودک اجازه دیدار کودک را به والد دیگر ندهد، ولی دیگر می تواند در این باره شکایت کند.
جمع بندی
حضانت فرزند بعد از طلاق چگونه مشخص می شود؟ در این بخش به بررسی این سوال پرتکرار والدینی پرداختیم که در شرف طلاق هستند و در خصوص سرپرستی فرزند خود با چالش هایی رو به رو می شوند. برای دریافت سرپرستی کودک باید حتما از یک وکیل حرفه ای در دادگاه های خانواده کمک بگیرید. به این ترتیب با آشنایی با قوانین مربوط به این حوزه بهترین راهکارهای قانونی را برای دریافت حضانت فرزند خود به کار می برید. در این بخش با برخی از روش های سلب سرپرستی از پدر و مادر طفل آشنا شدید که در روند رسیدگی به این پرونده ها سودمند خواهند بود.